بدل (مفردات‌نهج‌البلاغه)بدل (به فتح باء و دال) یکی از مفردات نهج البلاغه، به معنای عوض گرفتن و چیزی را در جای چیزی قرار دادن می‌باشد که حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص ضربت خوردن و شهادتش و در بیان موعظه‌ای از این واژه استفاده کرده است. ۱ - مفهومشناسیبدل (به فتح باء و دال) بر وزن عدل، به معنی عوض گرفتن و چیزی را در جای چیزی قرار دادن است. راغب در مفردات آورده است: «ابدال، تبدیل، تبدّل و استبدال» همه به معنی عوض گرفتن است. «بدل» (بر وزن شرف) به معنای چیز عوض گرفته شده است. ۲ - کاربردهاهنگامی که آن حضرت (علیه‌السلام) ضربت زهرآلود ابن ملجم، بر فرقش نشست؛ در صبح آن چنین فرمود: «ملکتنی عینی و انا جالس فسنح لی رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فقلت یا رسول الله ماذا لقیت من امتک من الاود و اللّدد به فقال: ادع علیهم فقلت: ابدلنی الله بهم خیرا منهم و ابدلهم بی شرا لهم منّی؛ نشسته بودم که خوابم ربود، در خواب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) از جلوی چشمم گذشت گفتم: یا رسول الله چه بسیار انحراف و خصومت که از امّتت دیدم فرمود: بر آن‌ها دعا کن، گفتم: خدا به جای آن‌ها بهتر از آن‌ها را به من بدهد و بجای من کسی را که شرّ است به آن‌ها عوض دهد.» همچنین آن حضرت (علیه‌السلام) در مقام موعظه می‌فرماید: «و اعتبروا بما قد رایتم من مصارع القرون قبلکم ... فبّدلوا بقرب الاولاد فقدها و بصبحة الازواج مفارقتها؛ عبرت بگیرید از قبرهای انسان‌های پیش از شما که فقدان اولاد را با نزدیکی آن‌ها عوض گرفتند و جدایی زنان را با مصاحبت آن‌ها عوض کردند.» ۳ - تعدادکاربردهااین مادّه با مشتقاتش جمعاً بیست بار در «نهج البلاغه» به کار رفته است. ۴ - پانویس۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بدل»، ص۱۲۰-۱۱۹. رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نهج البلاغه
|